Για τους περισσότερους ανθρώπους το αίσθημα της πλήξης είναι παροδικό, ένα επιπόλαιο συναίσθημα το οποίο αποβάλλεται όταν ολοκληρωθεί μια διαδικασία ή όταν τελειώνει μια διάλεξη. Παρόλα αυτά σήμερα έχει διαπιστωθεί ότι οι άνθρωποι που πλήττουν αρκετά συχνά είναι πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση ριψοκίνδυνης συμπεριφοράς.
Η ανία έχει λοιπόν και την σκοτεινή πλευρά της: οι άνθρωποι που πλήττουν αρκετά συχνά είναι περισσότερο επιρρεπείς στην εμφάνιση κατάθλιψης, εθισμού σε ναρκωτικές ουσίες, στον αλκοολισμό, στον τζόγο, σε διατροφικές δυσλειτουργίες, σε εμφάνιση εχθρικής συμπεριφοράς, σε ανεξήγητο θυμό, σε αδυναμία επικοινωνίας και σε χαμηλές επιδόσεις σε διάφορους τομείς της ζωής τους.
Το αίσθημα της πλήξης μελετάται λεπτομερέστατα από τους επιστήμονες σήμερα, ενώ υπάρχουν διάφορες κλίμακες οι οποίες θεωρείται ότι μπορούν να προσδιορίσουν και να ποσοτικοποιήσουν το φαινόμενο. Όμως μια πρόσφατη ανάλυση προτείνει ότι αυτές οι μέθοδοι στην ουσία μελετάνε διαφορετικά φαινόμενα.
Το φαινόμενο της ανίας έχει μελετηθεί και περιγραφεί εκτενέστερα, από τις θεωρίες του Σίγκμουντ Φρόυντ για τα καταπιεσμένα συναισθήματα έως την διαφορετικότητα των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας κάθε ατόμου, την ανάγκη για ενθουσιασμό και την δυνατότητα συγκέντρωσης.
Μέρος του αισθήματος της ανίας ίσως να οφείλεται στις διαφορές τις οποίες παρουσιάζονται στον ενθουσιασμό και την ανάγκη για καινοτομίες στην ζωή του καθένα μας.
«Οι άνθρωποι οι οποίοι πλήττουν αρκετά συχνά δεν θεωρούν το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται ιδιαίτερα διασκεδαστικό και δραστήριο», σχολιάζει ο Stephen Vodanovich από το πανεπιστήμιο της Δυτικής Φλώριδας στην περιοχή Πενσακόλα, στο οποίο οι επιστήμονες ασχολούνται με το φαινόμενο για περίπου 20 χρόνια.
Ενδείξεις για τους λόγους ύπαρξης της ανίας έχουν εξαχθεί από άτομα τα οποία πάσχουν από Τραυματική Εγκεφαλική Βλάβη (TBI).
Σύμφωνα με τον James Danckert, νευροεπιστήμονα από το πανεπιστήμιο Waterloo στην περιοχή του Ontario, τα άτομα τα οποία πάσχουν από TBI συχνά μετά από τα ατυχήματα τους αρχίζουν να ασχολούνται με πιο επικίνδυνες δραστηριότητες. Σε αυτές τις δραστηριότητες συμπεριλαμβάνονται η χρήση ναρκωτικών ουσιών, extreme σπορ έτσι ώστε να καταφέρουν να αντιμετωπίσουν την καινούργια και χρόνια ανία τους.
Ο Danckert θεωρεί ότι η μαζική χορήγηση φαρμάκων σε περιπτώσεις ανάρρωσης μετά από κάποια εγκεφαλική βλάβη είναι πολύ πιθανόν να έχει προκαλέσει την ανάγκη των ασθενών για ψυχολογική ευχαρίστηση και επιβράβευση.
«Σήμερα αντί για έναν απλό καφέ χρειαζόμαστε έναν τριπλό espresso. Οτιδήποτε μας έδινε χαρά παλιότερα σήμερα θα πρέπει να ενταχθεί σε ένα πρόγραμμα έτσι ώστε να επιτύχει», εξηγεί ο Danckert. Ομοίως οι άνθρωποι αναζητούν όλο και περισσότερες αλλά και εξεζητημένες μεθόδους έτσι ώστε να αποφεύγουν την ανία.
Τα άτομα τα οποία νιώθουν πλήξη αρκετά συχνά συνήθως αδυνατούν να διασκεδάσουν οι ίδιοι τους εαυτούς τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να στρέφονται προς συνήθειες όπως η χρήση ναρκωτικών, σχολιάζει ο McWelling Todman από το New School for Social Research στην Νέα Υόρκη.
«Η χρήση των ναρκωτικών συνήθως πραγματοποιείται όταν το άτομο βρίσκεται σε απραξία, στιγμές όπου θα μπορούσε κάλλιστα να διασκεδάζει». Κάτι τέτοιο ίσως να ισχύει κυρίως κατά τη διάρκεια της εφηβείας, μια χρονική περίοδος στη ζωή ενός ατόμου κατά την οποία οι έφηβοι συγκροτούν τις ικανότητες τους για να καταπολεμούν την ανία.
Το πάθος της εποχής μας για τις έτοιμες μορφές διασκέδασης όπως η τηλεόραση, οι ταινίες, το internet, τα video games, μπορεί να συμβάλουν αποφασιστικά στα αυξανόμενα ποσοστά της πλήξης.
«Πιστεύω ότι υπάρχει μια υπερφόρτωση εικόνων και ερεθισμάτων τα οποία δεν μας αφήνουν περιθώριο επιλογής για το τι θεωρούμε ενδιαφέρον», σχολιάζει ο John Eastwood, κλινικός ψυχολόγος από το πανεπιστήμιο York στο Τορόντο.
Είναι πολύ πιθανόν η ανία να έχει τις ρίζες της στην έλλειψη της κατανόησης για το τι είναι αυτό που πραγματικά επιθυμούμε να κάνουμε. Οι άνθρωποι οι οποίοι νιώθουν ανία συνήθως δείχνουν να μην έχουν επίγνωση των αναγκών τους.
Αδυνατούν να παρακολουθήσουν την διάθεση τους και τα συναισθήματα τους αλλά και να κατανοήσουν τα συναισθήματα τους.
Τα παραπάνω ευρήματα ταιριάζουν με το ψυχοδυναμικό μοντέλο της ερμηνείας της πλήξης, κατά το οποίο τα άτομα καταπιέζουν τις πραγματικές επιθυμίες τους και για αυτό το λόγο δεν μπορούν να εντοπίσουν μια ευάρεστη δραστηριότητα.
Το κομμάτι της καταπίεσης είναι ακόμα αμφισβητήσιμο αλλά ο Eastman έχει παρατηρήσει ότι μαθητές οι οποίοι εμφανίζουν υψηλά ποσοστά αλεξιθυμίας, άτομα τα οποία αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην περιγραφή και την αναγνώριση συναισθημάτων και κινήσεων του σώματος αλλά και της έκφρασης των συναισθημάτων τους με λόγια, παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά ανίας.
Σε λειτουργικό επίπεδο, η ικανότητα της συγκέντρωσης ή της απασχόλησης κατέχει έναν σημαντικότατο ρόλο στο αίσθημα της πλήξης. Τα άτομα τα οποία πάσχουν από Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας (ADHD) νιώθουν πλήξη σε μεγάλο βαθμό.
Άτομα λοιπόν τα οποία πάσχουν από εγκεφαλικές βλάβες ή παρουσιάζουν αδυναμία συγκέντρωσης τείνουν να νιώθουν ανία συχνότερα. Στην ουσία η άμεση χειραγώγηση της προσοχής μπορεί να οδηγήσει σε φαινόμενα ανίας.
Μετά από κλασικά πειράματα το1989, ο James Laird από το πανεπιστήμιο Clark στο Worcester, Mass, αποκάλυψε ότι παράγοντες χαμηλού ποσοστού περισπασμού, όπως ένας πολύ χαμηλός ήχος της τηλεόρασης, μπορεί να κάνει το άτομο να θεωρήσει το μια άλλη δραστηριότητα, όπως το διάβασμα, βαρετή.
Το 1970, ο ψυχολόγος Mihaly Csikszentmihalyi, ο οποίος σήμερα βρίσκεται στο πανεπιστήμιο Claremont Graduate στην Καλιφόρνια, συνέλαβε την ιδέα ότι τα υψηλά ποσοστά απορρόφηση, συγκέντρωσης και ψυχαγωγίας μας κατά τη διάρκεια μιας εργασίας είναι το αποτέλεσμα της ισορροπίας ανάμεσα στις δυνατότητες και στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε.
Εργασίες οι οποίες είναι πολύ τυποποιημένες ή περίπλοκες συνήθως είναι βαρετές. Οπωσδήποτε όλοι διαφέρουμε στην ικανότητα συγκέντρωσης, στο τι θεωρούμε όμορφο, περίπλοκο ή βαρετό.
«Ίσως να σας αρέσει να ασχολείστε με κάτι το οποίο θεωρώ απίστευτα βαρετό», σχολιάζει ο Vodanovich.
Η πλήξη όπως και τόσα άλλα αισθήματα, παραμένουν μυστήριο. Κάτι το οποίο θα μπορούσε να γίνει για την διαλεύκανση του θα ήταν η ανάπτυξη κατάλληλων εργαλείων για την μέτρηση της.
Ίσως να υπάρχουν και αρκετές εκφάνσεις του φαινομένου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα διάφορες εξηγήσεις να μπορούν να εφαρμοστούν σε διαφορετικές περιπτώσεις.
«Το σημαντικότερο είναι η συγκέντρωση όλων αυτών των διαφορετικών περιπτώσεων και η σύνοψη τους.
Είναι ένα αίσθημα το οποίο δεν μπορούμε να κατανοήσουμε;
«Πιστεύω ότι μπορούμε να το κατανοήσουμε πολύ περισσότερο απ' ότι πιστεύουμε. Όμως όπως όλα τα φαινόμενα τα οποία συνδέονται με τον εγκέφαλο, θα υπάρχει πάντα κάτι το οποίο θα μας διαφεύγει».
Πηγή: pathfinder.gr
